14 lutego 1942 roku zdarzyło się... powstała Armia Krajowa

Przez przynajmniej dwie ostatnie dekady w Polsce dzień 14 lutego kojarzy się monotematycznie z Walentynkami. Nie, nie mam nic przeciwko temu – sama je obchodzę. Bardzo lubię ten dzień, choć w moim przypadku łączę radość i romantyczność ze wspomnieniem mojego Dziadka, który właśnie tego dnia zmarł. Minęły już 23 lata, nie jest to rana świeża, ale zawsze o nim pamiętam (nie tylko tego dnia, ale dzisiaj jednak w szczególny sposób). Być może właśnie to pozwala mi dostrzec, że ta data w kalendarzu tonie jedynie czerwone róże, czekoladowe serca i romantyczne kolacje przy świecach. Dlatego wbrew monotematyczności panującej na wystawach sklepowych, w restauracjach i na portalach społecznościowych, postanowiłam napisać dzisiaj o rocznicy powstania Armii Krajowej. choć może słowo "powstanie" nie jest w tej sytuacji najbardziej odpowiednie. Zacznijmy jednak od początku.

Już 27 września 1939, a więc niecałe cztery tygodnie po hitlerowskiej napaści na Polskę, powołano Służby Zwycięstwu Polski. 13 listopada tegoż roku powstał, oparty na strukturach Służby Zwycięstwu Polski, Związek Walki Zbrojnej. To on 14 lutego 1942 roku został przekształcony w Armię Krajową. Nie powstała ona więc z niczego. AK zostało utworzone na mocy rozkazu Naczelnego Wodza RP, generała Władysława Sikorskiego. Oto treść depeszy, która dotarła do Polski dokładnie 72 lata temu:

„Dnia 14 lutego 1942 r.,Kalina

W ślad za moim rozkazem l.2926 z dnia 3 IX 1941 r.

1. Znoszę dla użytku zewnętrznego nazwę ZWZ – wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w Kraju stanowią „Armię Krajową” podległą Panu Generałowi, jako jej dowódcy.

2. Stanowisko Pana Generała nosi nazwę Dowódcy Armii Krajowej [...]

Naczelny Wódz

Sikorski

Generał broni”

Z założenia AK miała być apolityczna i ponadpartyjna, jednak – jak to często bywa – miało być dobrze, a wyszło jak zwykle. Poza strukturami Armii Krajowej pozostawało przynajmniej kilka organizacji, z czego największa była Armia Ludowa (AL). Liczba zaprzysiężonych żołnierzy w roku 1942 wynosiła ok. 100 tysięcy, a kadra rekrutowała się przede wszystkim z pośród przedwojennych oficerów i podoficerów. Należy również pamiętać o absolwentach tajnych Zastępczych Kursów Szkoły Podchorążych Rezerwy i Zastępczych Kursów Podoficerów Piechoty oraz skoczkach z Anglii, dzisiaj znanych jako cichociemni. Żołnierze AK składali uroczystą przysięgę:

(Przyjmowany)

W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Maryi Panny, Królowej Korony

Polskiej, kładę swe ręce na ten Święty Krzyż, znak Męki i Zbawienia, i przysięgam być

wiernym Ojczyźnie mej, Rzeczypospolitej Polskiej, stać nieugięcie na straży Jej honoru

i o wyzwolenie Jej z niewoli walczyć ze wszystkich sił – aż do ofiary życia mego.

Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i rozkazom Naczelnego Wodza oraz

wyznaczonemu przezeń Dowódcy Armii Krajowej będę bezwzględnie posłuszny,

a tajemnicyniezłomnie dochowam, cokolwiek by mnie spotkać miało.

(Przyjmujący)

Przyjmuję Cię w szeregi Armii Polskiej, walczącej z wrogiem w konspiracji

o wyzwolenie Ojczyzny. Twym obowiązkiem będzie walczyć z bronią w ręku. Zwycięstwo

będzie Twoją nagrodą. Zdrada karana jest śmiercią.

 Do głównych zadań AK należało prowadzenie akcji bieżących (sabotaż, zdobywanie broni, prowadzenie wywiadu, organizowanie fałszywych dokumentów) oraz przygotowania do powstania, które miało wybuchnąć. Nie wiadomo był jeszcze, kiedy, nikt jednak nie miał wątpliwości, że wybuchnie i będzie zwycięskie. Zresztą zakładano, że potrwa zaledwie kilka dni i zakończy się całkowitym sukcesem Polaków. Stało się, niestety, inaczej, co nie umniejsza w żadnym stopniu waleczności, odwagi i honoru tych, którzy szli do walki. Można mieć jedynie wątpliwości co do słuszności podjętych decyzji na wyższych szczeblach, nie miejsce jednak, ani czas, by dzisiaj wytykać palcami, kto zawinił...

Powstanie upadło, a wraz z nim odeszło z tej ziemi wielu młodych ludzi, którzy szli do walki w wolną Ojczyznę. W czasie działań wojennych AK straciła około 100 tysięcy żołnierzy. Bilans zatrważający, tym bardziej, gdy pamiętać o przedziale wiekowym AKowców, z których wielu było tuż po maturze (albo w wieku, w którym maturę by zdawali). 

Armię Krajową rozwiązano oficjalnie 19 stycznia 1945 roku. Zarządzono demobilizację, której nie wszystkie oddziały się jednak poddały. Jeszcze przez dłuższy czas na polskich terenach broniły się pozostałości AK. 

Po zakończeniu działań wojennych, kiedy w Polsce do władzy doszli komuniści, zaczęły się prześladowania byłych żołnierzy AK. Wielu z nich skazano na śmierć, jeszcze więcej skazano na kary pozbawienia wolności.

W obecnej chwili czytam właśnie biografię jednego z żołnierzy AK, Henryka Kończykowskiego, ps. "Halicz", który walczył w Powstaniu, a w czasach powojennych poznał, czym było stalinowskie więzienie. Za kilka dni będziecie mogli zapoznać się z recenzją tej książki (tytuł "Zośkowiec") na blogu Dune Fairytales (http://dune-fairytales.blogspot.com/).